Türkiye'de Progressive Rock

İlk örneklerine Moody Blues, Iron butterfly, Pink Floyd gibi 1970 öncesi grupları verebileceğimiz rock müziğe sanatsal yaklaşımı ağır basan bir müzik türü. Türkiye'ye olan yansıması da hemen hemen aynı döneme rastlar. Ancak Türkiye'de ki rock dinleyicisi 80'ler de ortaya çıkan heavy metal ve öncesinin hard rock türünü baz aldığından dolayı 70'ler de ki türleri anadolu rock olarak adlandırır. Avrupa ve Amerika'da verilen örneklere göre hem sound hem de ritim açışından farklı olan anadolu'dan çıkan parçaların bir kısmını
progressive rock olarak adlandırabiliriz. Ancak ilk önce progressive rock'in dünya da öncüsü diyebileceğimiz bir kaç örneğine bakalım.

1969 yılı, Ingiltere. Robert Fripp ve arkadaşları tarafından kurulan King Crimson. Bütün progressive rock dinleyicileri tarafından 'The Father of Prog Rock' olarak tabir edilen rock müziğin öncüsü grup. Günümüzde bir çok progressive rock grubu tarafından yaptıkları müziğin temel olarak alındığı grup.

1970 yılı, Ingiltere. Yine aynı ülke. köylü çocuğu Jon Anderson tarafindan kurulun Yes grubunun 'Fragile' adlı albümü yayınladıkları yıl. Senfonik prog rock türünün vücut bulmuş halı diyebiliriz. Ama dinlemek için  Yes'in 'Tales from Topographic Oceans' tercih ederim.

1969 yılı. Bu sefer durağımız Almanya. Can grubu. Cannibalism Anarchism Nihilism yada Communism Anarchism Nihilism isimlerini kisaltilmis hali. Günümüz Post Rock ve Math Rock'in temellerini atan diyebileceğimiz Alman Krautrock grubu.

Daha fazla öncü müzik yapmış progressive rock gruplarına ELP, Pink Floyd, Genesis, Tangerine Dream, Magma, Amon Duul II, Grobshnitt, Rush, Caravan gibi grupları örnek olarak verebiliriz.  İtalya ve Japonyayı ayrı kategorize etmenin yararlı alçağını söyleyebilirim. İtalyanlar kendi opera ve klasik müzik eğitimi yardımıyla verdiği örnekleri şaheser olarak nitelendirilebilinir ancak daha sonraki yıllarda sadece kendi ülkesinde ki gruplara örnek olabilmiş olması yaratıcılık değilde Ingiltere ve Almanya merkezli akıma benzemeye çalışmış olmasıdır. Japonların yaptıkları progressive rock türü içinde benzer seyler söylenebilir. Çok kaliteli olmasına rağmen batıyı taklitten öteye gidememiş olması malesef ilginin onlarda oluşmaması olarak da açıklanabilir.

Hemen hemen her ülkeden örneklerin bulunabileceği progressive rock'in elbette Türkiyeden de destekçileri olmuştur. Turkiye'de yapilan muzikin ismi genel olarak 70'ler de anadolu rock olarak geçiyor olsada bati'da kategorize edilmesi progressive-psychedelic-folk-jazz-funk seklindedir. Bizim işimize yarayacak olan Türk Rock müziğine öncülük etmiş olan güzel insanların albümlerinde ki progressive öğeleri ve parçaları tespit etmek olacak.

İlk örnek olarak verebileceğimiz Barış Manço'nun 2023-2024-2025 adlı üçlemesidir. Parçanın girişinde ki naif, iç gıdıklayıcı piyano tınıları sanki daha sonra ki melodik yapının geleceğinin habercisidir. Türk enstrümanlarıyla bati enstrümanlarının karışımıyla Cumhuriyetin 100. kuruluşuna atıf yapan ve içinde space rock öğeleri barındıran dönemin Türk Progressive Rock müziğinin 1. numaralı parçası diyebiliriz Dinlemek için 2023-2024-2025. Günümüzde oluşan eklektik yaşam biçimine 1970'ler de Türkiye'den en iyi örnektir.

2. örnek olarak vereceğim parça ise 1978 yılına ait Cem Karaca başyapıtı. İlk Türk rock operası da diyeceğimiz parça fakir bir ailenin kızı Safinaz'ın geneleve düşmeden önceki halini sosyo-politik acıdan anlatan eşsiz bir örnek. Cem Karaca ismi tüm Türkiye tarafından bilinirken böyle bir parçanın bilinmiyor olması sanırım insanların her şey de olduğu gibi kolaya kaçıyor olması. Dinlemek için Safinaz. Özellikle şarkının 15. dakikasından sonrasını tavsiye ederim. Sözlerin anlamı ve müzik ancak bu kadar uyuşabilirdi.

Ve son olarak vereceğim örnek Erkin Koray olacak. 'Elektronik Türküler' adlı albümünün son şarkısı Türkü. Zurna, bağlama gibi Turki ve ortadogu enstrümanlarını 70'ler boyunca kullanan Erkin Koray Türkü adlı parçada da kullanarak kendisine özgün rock müziğin en güzel örneğini bu parçada vermiştir. Türk progressive rock açışından diğerlerinden kolaylıkla sıyrılır. Albümde en çok bilinen parçanın 'Yalnızlar Rıhtımı' olması insanlarda albümü hatırlatıcı etkisi yapıyor. Ancak malesef toplumun müziğe karşı ilgisiz olmasından pek bu parça hatırlanmıyor.



Elbette Türk progressive rock sadece 3 örnek ile sınırlı değil. Özellikle progressive rock'in gözde olduğu 1970'li yıllar da Türkiye'den örnekler de daha fazla. Yukarıda verdiğim örnekler haricinde 21.peron, hardal, grup bunalım, moğollar gibi gruplarin dışında bireysel olarak müzik yapan Esin Avsar, Edip Akbayram'i da progressive kategorisine de koyabiliriz.

Peki günümüzde ki Türkiye'de progressive rock yapanlar yahut yaptıkları müziği progressive olarak sınıflandıracağımız gruplar yokmudur. Nekropsi, ihtiyaç molasi, nemrud, siddhartha gibi pek populer olmayan gruplar var olarak sayabiliriz. Ve son olarak Türkiyede yapılmış en iyi progressive albümü olarak Gevende'nin 'sen balık değilsin ki' adlı albümü gösterebilirim. Sanırım Türkiyeden çıkabilecek en iyi bu albümdür.